രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ ജന്മവാർഷികത്തിൽ രാജ്യമെമ്പാടും അദ്ദേഹത്തിന് ആദരാഞ്ജലികൾ അർപ്പിച്ചു, നേതാക്കൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകളെ അനുസ്മരിച്ചു. മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ പേര് രാജ്യ ചരിത്രത്തിൽ വരുമ്പോഴെല്ലാം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലത്ത് വരുത്തിയ മാറ്റങ്ങളും പരിഷ്കാരങ്ങളും ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്നു.
മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ പേര് രാജ്യചരിത്രത്തിൽ വരുമ്പോഴെല്ലാം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലത്ത് നടത്തിയ മാറ്റങ്ങളും പരിഷ്കാരങ്ങളും ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്നു. വെറും അഞ്ച് വർഷത്തെ (1984-1989) ഭരണകാലത്ത് അദ്ദേഹം കാണിച്ച നയപരമായ സംരംഭങ്ങളും ദർശനവുമാണ് ഇന്ത്യയുടെ വികസനത്തിന്റെ ദിശ നിർണ്ണയിച്ചത്. വിവര സാങ്കേതിക വിദ്യ, ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ, വിദ്യാഭ്യാസം, പഞ്ചായത്തീരാജ്, ഭരണപരിഷ്കാരങ്ങൾ തുടങ്ങിയ മേഖലകളിലെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ദർശനം വരും ദശകങ്ങളിലെ അടിത്തറയായി മാറി. ഓഗസ്റ്റ് 20 ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജന്മദിനം അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകളെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു.
രാജ്യത്ത് ശക്തമായ പ്രതിപക്ഷ ശബ്ദങ്ങൾ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു സമയത്ത്, കമ്പ്യൂട്ടറുകളുടെയും വിവര സാങ്കേതിക വിദ്യയുടെയും സാധ്യതകൾ രാജീവ് ഗാന്ധി തിരിച്ചറിഞ്ഞു. ഇറക്കുമതി നയങ്ങളിൽ ഇളവ് വരുത്തിക്കൊണ്ടും ആഭ്യന്തര ഉൽപ്പാദനത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചുകൊണ്ടും അദ്ദേഹം ഐടി വ്യവസായത്തിന് വഴിയൊരുക്കി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമങ്ങൾ സർവകലാശാലകളിലും സാങ്കേതിക സ്ഥാപനങ്ങളിലും കമ്പ്യൂട്ടർ വിദ്യാഭ്യാസവും പ്രോഗ്രാമിംഗ് ലാബുകളും ആരംഭിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു. ഇന്ത്യ ഐടി കയറ്റുമതിക്ക് അടിത്തറ പാകിയ കാലഘട്ടമായിരുന്നു അത്. ഇന്ത്യ ഇന്ന് ഈ മേഖലയിൽ ലോക നേതാവായി മാറിയിരിക്കുന്നു.
ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ വിപ്ലവത്തിന്റെ തുടക്കം
രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ ഭരണകാലത്തിന് മുമ്പ്, സാധാരണക്കാർക്ക് ടെലിഫോൺ സൗകര്യം അസാധ്യമായിരുന്നു. സി-ഡോട്ട് പോലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങളെ അദ്ദേഹം ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും തദ്ദേശീയ സാങ്കേതിക വിദ്യയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഡിജിറ്റൽ എക്സ്ചേഞ്ചുകൾ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ തുടക്കം പിന്നീട് രാജ്യത്തെ ടെലികോം വിപ്ലവത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനമായി മാറി. ഇന്ന്, എല്ലാ ഗ്രാമങ്ങളിലും മൊബൈൽ കണക്റ്റിവിറ്റി അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചിന്തയുടെ ഫലമാണ്.
പഞ്ചായത്തീരാജും അധികാര വികേന്ദ്രീകരണവും
തദ്ദേശ സ്വയംഭരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുക എന്നതായിരുന്നു രാജീവ് ഗാന്ധിയുടെ പ്രധാന സംഭാവന. ഗ്രാമ പഞ്ചായത്തുകൾക്കും നഗര സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും സാമ്പത്തികവും ഭരണപരവുമായ അധികാരങ്ങൾ നൽകുന്നതിനായി അദ്ദേഹം പ്രവർത്തിച്ചു. 73-ഉം 74-ഉം ഭരണഘടനാ ഭേദഗതികളുടെ വിത്തുകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്താണ് വിതച്ചത്. പ്രാദേശിക തലത്തിൽ തീരുമാനമെടുക്കൽ പ്രക്രിയ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും വികസന പദ്ധതികളിൽ പൊതുജനങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തം വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്നതായിരുന്നു ഈ പരിഷ്കാരങ്ങളുടെ ലക്ഷ്യം.
വിദ്യാഭ്യാസവും സാങ്കേതിക നവീകരണവും
വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയിലും രാജീവ് ഗാന്ധി നിരവധി സംരംഭങ്ങൾ നടത്തി. സാങ്കേതിക, തൊഴിലധിഷ്ഠിത വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് അദ്ദേഹം ഊന്നൽ നൽകി, കമ്പ്യൂട്ടർ വിദ്യാഭ്യാസം പാഠ്യപദ്ധതിയുടെ ഭാഗമാക്കി, സ്കൂളുകളിലും കോളേജുകളിലും ലബോറട്ടറികളും ഓഡിയോ-വിഷ്വൽ സഹായങ്ങളും പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. ഇത് പുതിയ സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയുടെ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ യുവതലമുറയെ സജ്ജമാക്കി.
സാമ്പത്തിക ഉദാരവൽക്കരണത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനങ്ങൾ
സാമ്പത്തിക ഉദാരവൽക്കരണം നടപ്പിലാക്കിയതിന്റെ ബഹുമതി നരസിംഹ റാവുവും മൻമോഹൻ സിംഗും നേടിയെടുത്തെങ്കിലും, അതിനുള്ള അടിത്തറ പാകിയത് രാജീവ് ഗാന്ധിയായിരുന്നു. അദ്ദേഹം വ്യാവസായിക ലൈസൻസ് രാജ് ലഘൂകരിക്കുകയും ഇറക്കുമതി നയങ്ങൾ പരിഷ്കരിക്കുകയും ചെയ്തു. ഉപഭോക്തൃ ഇലക്ട്രോണിക്സ്, ഓട്ടോമൊബൈൽസ് തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ മത്സരത്തിന്റെ അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം ഉൽപ്പാദനക്ഷമതയും നവീകരണവും പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു.
ശാസ്ത്രത്തിന്റെയും ഗവേഷണത്തിന്റെയും പ്രോത്സാഹനം
പ്രതിരോധ ഗവേഷണം, ഇലക്ട്രോണിക്സ്, ബഹിരാകാശ പരിപാടികൾ എന്നിവയിൽ രാജീവ് ഗാന്ധി നിക്ഷേപം വർദ്ധിപ്പിച്ചു. വ്യവസായവും അക്കാദമിക് സ്ഥാപനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള സഹകരണ നയം നയരൂപീകരണത്തിൽ ശാസ്ത്ര സമൂഹത്തിന് വലിയ പങ്ക് നൽകി. ഇത് രാജ്യത്ത് സ്വാശ്രയത്വത്തിലേക്കുള്ള വലിയ കുതിച്ചുചാട്ടത്തിന് കാരണമായി.
ഭരണ പരിഷ്കാരങ്ങളും ഇ-ഗവേണൻസും
സർക്കാർ പ്രക്രിയകൾ ലളിതവും സുതാര്യവുമാക്കുന്നതിനായി രാജീവ് ഗാന്ധി കമ്പ്യൂട്ടറൈസേഷനെ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. തുടർന്നുള്ള സർക്കാരുകൾ ഇ-ഗവേണൻസ് മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോയത് ഇതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ്. ഇന്ന് നമ്മൾ സംസാരിക്കുന്ന ഡിജിറ്റൽ ഇന്ത്യയുടെ വേരുകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലത്താണ് ആരംഭിച്ചത്.
യുവാക്കളെ മുന്നോട്ട് നയിക്കുക എന്ന ദർശനം
രാജീവ് ഗാന്ധി യുവാക്കളുടെ ശക്തി തിരിച്ചറിഞ്ഞു, അവരെ നൈപുണ്യ വികസനത്തിലേക്കും സംരംഭകത്വത്തിലേക്കും പ്രേരിപ്പിച്ചു. ജനാധിപത്യത്തിൽ അവരുടെ പങ്കാളിത്തം വർദ്ധിപ്പിച്ച യുവജന സംഘടനകളെയും നേതൃത്വ വികസന പരിപാടികളെയും അദ്ദേഹം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു.
ദേശീയ ഐക്യവും സംവാദവും
തീവ്രവാദത്തെയും വിഘടനവാദത്തെയും നേരിടാൻ, അദ്ദേഹം സംഭാഷണത്തിനും സമാധാന കരാറുകൾക്കും പ്രാധാന്യം നൽകി. അസമിലും മിസോറാമിലും സമാധാനം സ്ഥാപിക്കാനുള്ള സംരംഭം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമഫലമായിരുന്നു. എന്നാല്, ശ്രീലങ്കയിലെ സമാധാന ദൗത്യത്തിനിടെ, അദ്ദേഹം എതിർപ്പുകൾ നേരിടുകയും ഒടുവിൽ എൽടിടിഇ അനുകൂലികളാൽ വധിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
പൊതുരംഗത്തും മാധ്യമരംഗത്തും വന്ന മാറ്റങ്ങൾ
പൊതു സംരംഭങ്ങളുടെ കാര്യക്ഷമതയും ഉത്തരവാദിത്തവും വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനായി രാജീവ് ഗാന്ധി പ്രവർത്തിച്ചു. ഉപഗ്രഹ ആശയവിനിമയവും സ്വകാര്യ ടെലിവിഷൻ ചാനലുകളും അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്ത് അവതരിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ഇത് വിദ്യാഭ്യാസം, ആരോഗ്യം, ദുരന്തനിവാരണം തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ വിവരങ്ങൾ പ്രചരിപ്പിക്കുന്നത് എളുപ്പമാക്കി.
