ഇന്ത്യയുടെ മുൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന അന്തരിച്ച ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ രാഷ്ട്രീയ, ഭരണപരമായ തീരുമാനങ്ങൾ പലപ്പോഴും ചർച്ചകൾക്ക് വഴിയൊരുക്കാറുണ്ട്. എന്നാൽ, രാജ്യത്തിന്റെ ആദ്യ പ്രധാനമന്ത്രി ജവഹർലാൽ നെഹ്റുവിന്റെ ഏക മകൾ ഇന്ദിരാ പ്രിയദർശിനി എങ്ങനെയാണ് “ഇന്ദിരാഗാന്ധി” ആയി മാറിയത്? അതിനു പിന്നിൽ കൗതുകകരവും പറയപ്പെടാത്തതുമായ ഒരു കഥയുണ്ട്. അതിനാൽ, അവരുടെ ചരമവാർഷികത്തിൽ, ആ രഹസ്യത്തിന്റെ ചുരുളഴിക്കാം.
1984 ഒക്ടോബർ 31-ന് രാവിലെ ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ദാരുണമായ നിമിഷങ്ങളിലൊന്നായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. രാവിലെ 9:30 ന് തലസ്ഥാനമായ ഡൽഹിയിലെ സഫ്ദർജംഗ് റോഡിലുള്ള പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ വസതിയിൽ വെടിവയ്പ്പ് മുഴങ്ങി, രാജ്യത്തിന്റെ ആദ്യത്തെ വനിതാ പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിരാഗാന്ധി കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂ സ്റ്റാറിനെതിരെ പ്രതിഷേധിച്ച് സ്വന്തം അംഗരക്ഷകരായ ബിയാന്ത് സിംഗും സത്വന്ത് സിംഗുമാണ് അവരെ വെടി വെച്ചത്. ഇന്ന്, അവരുടെ ചരമവാർഷികത്തിൽ “ബലിദാൻ ദിവസ്” ആചരിച്ചുകൊണ്ട് രാജ്യം അവർക്ക് ആദരാഞ്ജലി അർപ്പിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ “ഉരുക്കുവനിത” എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഇന്ദിരാഗാന്ധി തന്റെ ഭരണകാലത്ത് നിരവധി ചരിത്രപരമായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുത്തിരുന്നു. ബംഗ്ലാദേശ് യുദ്ധം, പൊഖ്റാൻ ആണവ പരീക്ഷണങ്ങൾ, ബാങ്കുകളുടെ ദേശസാൽക്കരണം, ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂ സ്റ്റാർ തുടങ്ങിയ ധീരമായ നടപടികൾ അവരുടെ നേതൃത്വത്തിന്റെ മുഖമുദ്രകളായി മാറി. 1975-ൽ ഏർപ്പെടുത്തിയ അടിയന്തരാവസ്ഥ ഇപ്പോഴും ഇന്ത്യൻ ജനാധിപത്യത്തിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വിവാദപരമായ അധ്യായമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
1975 ജൂൺ 25 നാണ് ഇന്ദിരാഗാന്ധി അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രഖ്യാപിച്ചത്. ഇന്ത്യൻ ജനാധിപത്യ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു വഴിത്തിരിവായിരുന്നു ആ തീരുമാനം. ആ 21 മാസ കാലയളവിൽ, പൗരസ്വാതന്ത്ര്യങ്ങൾ നിയന്ത്രിക്കപ്പെട്ടു, പത്രസ്വാതന്ത്ര്യം വെട്ടിക്കുറച്ചു, പ്രതിപക്ഷ നേതാക്കളെ കൂട്ടത്തോടെ അറസ്റ്റ് ചെയ്തു, തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ മാറ്റിവച്ചു. അവരുടെ നീക്കത്തെ നിശിതമായി വിമർശിക്കുന്നത് തുടര്ന്നു. ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിലെ ഏറ്റവും ഇരുണ്ട കാലഘട്ടങ്ങളിലൊന്നായി ചരിത്രകാരന്മാർ ഇതിനെ കണക്കാക്കുന്നു.
1917 നവംബർ 19 ന് ഉത്തർപ്രദേശിലെ അലഹബാദിലാണ് ഇന്ദിരാഗാന്ധി ജനിച്ചത്. ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യ പ്രധാനമന്ത്രി പണ്ഡിറ്റ് ജവഹർലാൽ നെഹ്റുവിന്റെയും കമല നെഹ്റുവിന്റെയും ഏക മകളായിരുന്നു അവർ. സാമ്പത്തികമായും സാമൂഹികമായും ബൗദ്ധികമായും സമ്പന്നമായിരുന്നു കുടുംബം. വീട്ടിൽ അവരെ സ്നേഹപൂർവ്വം “ഇന്ദു” എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്. മുത്തച്ഛൻ മോത്തിലാൽ നെഹ്റു അവർക്ക് ഇന്ദിരാ പ്രിയദർശിനി എന്ന് പേരിട്ടു, അതിനർത്ഥം “പ്രകാശം, സൗന്ദര്യം, ലക്ഷ്മി” എന്നാണ്. തന്റെ ചെറുമകൾ ലക്ഷ്മിയെയും ദുർഗ്ഗയെയും തന്റെ കുടുംബത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നതാണെന്ന് മോത്തിലാൽ നെഹ്റു വിശ്വസിച്ചു. പണ്ഡിറ്റ് നെഹ്റു അവരെ സ്നേഹപൂർവ്വം “പ്രിയദർശിനി” എന്നും വിളിച്ചു.
1912 സെപ്റ്റംബർ 12 ന് മുംബൈയിലാണ് ഫിറോസ് ഗാന്ധി ജനിച്ചത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിതാവ് ജഹാംഗീറും അമ്മ രതിബായിയും ഗുജറാത്തി വംശജരായിരുന്നു. പിതാവിന്റെ മരണശേഷം അമ്മ കുട്ടികളോടൊപ്പം അലഹബാദിലേക്ക് താമസം മാറി. ഫിറോസ് അവിടെ പഠിച്ച് തുടർ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി ലണ്ടനിലേക്ക് പോയി, പക്ഷേ കുറച്ചുകാലത്തിനുശേഷം ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങി. ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങിയ ശേഷം ഫിറോസ് രാഷ്ട്രീയത്തിൽ സജീവമാകുകയും 1930 ൽ യൂത്ത് കോൺഗ്രസ് നയിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ സമയത്ത്, അദ്ദേഹം ജവഹർലാൽ നെഹ്റുവിനെയും കമല നെഹ്റുവിനെയും കണ്ടുമുട്ടി. ഒരിക്കൽ, സ്വാതന്ത്ര്യ സമരകാലത്ത്, ഒരു പ്രതിഷേധത്തിനിടെ കമല നെഹ്റു ബോധരഹിതയായപ്പോൾ, ഫിറോസ് അവരെ പരിചരിച്ചു. നെഹ്റു കുടുംബവുമായി അദ്ദേഹം കൂടുതൽ അടുപ്പത്തിലായ നിമിഷമായിരുന്നു അത്.
ഫിറോസ് ഗാന്ധി ആനന്ദ് ഭവനിലെ പതിവ് സന്ദര്ശകനായി. അവിടെ നിന്നാണ് അദ്ദേഹവും ഇന്ദിരയും തമ്മിലുള്ള അടുപ്പം വളർന്നത്. കമല നെഹ്റു ഇതറിഞ്ഞപ്പോൾ അവർക്ക് അതിൽ അതിയായ അതൃപ്തി തോന്നി. മതപരവും രാഷ്ട്രീയവുമായ പരിഗണനകൾ കാരണം ഈ ബന്ധം വിവാദമായി. ജവഹർലാൽ നെഹ്റു മഹാത്മാഗാന്ധിയോട് ഇക്കാര്യം പറയുകയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉപദേശം തേടുകയും ചെയ്തു. തുടർന്ന് ഗാന്ധി ഒരു മധ്യമാർഗ്ഗം നിർദ്ദേശിച്ചു: അദ്ദേഹം ഫിറോസ് ഖാനെ ഗാന്ധി എന്ന കുടുംബപ്പേര് ഉപയോഗിക്കാൻ അനുവദിച്ചു. അങ്ങനെ, അദ്ദേഹം ഫിറോസ് ഗാന്ധി എന്നറിയപ്പെട്ടു.
1942-ൽ, ഇന്ദിര പ്രിയദർശിനിയും ഫിറോസ് ഗാന്ധിയും ഹിന്ദു ആചാരങ്ങൾക്കനുസൃതമായി വിവാഹിതരായി. അങ്ങനെ പ്രിയദർശിനി ഇന്ദിരാ ഗാന്ധിയായി മാറി, പിന്നീടുള്ള ദശകങ്ങളിൽ ഇന്ത്യയിലെ രാഷ്ട്രീയ അധികാരത്തിന്റെ പര്യായമായി മാറിയ ഒരു പേര്.
