ഇന്ത്യയുടെ അയൽരാജ്യമായ ബംഗ്ലാദേശിൽ, അടുത്തിടെയുണ്ടായ ഒരു ചെറിയ നയമാറ്റം ഒരു വലിയ സാംസ്കാരിക പ്രസ്ഥാനമായി വളർന്നിരിക്കുന്നു. രാജ്യത്തെ പല പ്രമുഖ സർവകലാശാലകളിലെയും വിദ്യാർത്ഥികളും അദ്ധ്യാപകരും ഇപ്പോൾ ശമ്പള വർദ്ധനവോ രാഷ്ട്രീയ പരിഷ്കരണമോ ആവശ്യപ്പെടുക മാത്രമല്ല, ഇടക്കാല സർക്കാരിന്റെ തലവനായ മുഹമ്മദ് യൂനുസിനെതിരെ പ്രതിഷേധിക്കാൻ തെരുവിലിറങ്ങുകയാണ്. ഈ പ്രസ്ഥാനം ഏതെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയ പ്രശ്നത്തെക്കുറിച്ചല്ല, മറിച്ച് അവരുടെ സംസ്കാരവും സ്വത്വവും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചാണെന്ന് അവർ പറയുന്നു.
വാസ്തവത്തിൽ, ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ പതനത്തിനുശേഷം രൂപീകരിച്ച യൂനുസ് സർക്കാർ, പ്രൈമറി സ്കൂളുകളിൽ നിന്നുള്ള സംഗീതം, ഫിസിക്കല് എജ്യുക്കേഷന് അദ്ധ്യാപകരുടെ നിയമനം റദ്ദാക്കിയിരുന്നു. സാമ്പത്തികവും ഭരണപരവുമായ കാരണങ്ങളാലാണ് ഈ തീരുമാനമെടുത്തതെന്ന് സർക്കാർ അവകാശപ്പെടുന്നു. എന്നാൽ, ഈ വിഷയങ്ങൾ ഇസ്ലാമിക വിരുദ്ധമാണെന്ന് കരുതുന്ന തീവ്ര ഇസ്ലാമിക സംഘടനകളുടെ സമ്മർദ്ദത്തെ തുടർന്നാണ് സർക്കാർ ഈ നടപടി സ്വീകരിച്ചതെന്ന് അദ്ധ്യാപകരും വിദ്യാർത്ഥികളും ആരോപിക്കുന്നു.
ധാക്ക സർവകലാശാല ഈ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ പ്രഭവകേന്ദ്രമായി മാറി. നൂറുകണക്കിന് വിദ്യാർത്ഥികളും അദ്ധ്യാപകരും ഒപോറജ്യോ ബംഗ്ലാ പ്രതിമയ്ക്ക് കീഴിൽ ഒത്തുകൂടി, 1971 ലെ വിമോചന യുദ്ധത്തിലെ ദേശീയഗാനവും ഗാനങ്ങളും ആലപിച്ചു. ഒരു ബാനറിൽ ഇങ്ങനെ എഴുതിയിരുന്നു, “നിങ്ങൾക്ക് സ്കൂളുകളിൽ സംഗീതം നിരോധിക്കാം, പക്ഷേ ബംഗ്ലാദേശികളുടെ ഹൃദയങ്ങളിൽ അത് നിരോധിക്കരുത്.” ഈ വികാരം ഇപ്പോൾ ചിറ്റഗോംഗ്, രാജ്ഷാഹി, ജഗന്നാഥ് സർവകലാശാലകളിലേക്കും വ്യാപിച്ചു, ഇത് പ്രസ്ഥാനത്തെ രാജ്യവ്യാപകമാക്കി.
കല, സംഗീതം, മാനവികത എന്നീ വിഭാഗങ്ങളിലെ വിദ്യാർത്ഥികളാണ് ഈ പ്രസ്ഥാനത്തിന് നേതൃത്വം നൽകുന്നത്. ധാക്ക സർവകലാശാലയിലെ പ്രൊഫസർ ഇസ്രാഫിൽ ഷഹീൻ പറയുന്നത്, സംസ്കാരം ഒരിക്കലും മതത്തിന് എതിരല്ല, മറിച്ച്, അത് നമ്മുടെ ദേശീയ സ്വത്വത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു എന്നാണ്. “സംസ്കാരമില്ലാത്ത വിദ്യാഭ്യാസം പൊള്ളയാണ്” എന്ന് അദ്ദേഹം പറയുന്നു. അതേസമയം, സംഗീത അദ്ധ്യാപകൻ അസീസുർ റഹ്മാൻ തുഹിൻ പറഞ്ഞു, സംഗീതമാണ് നമ്മുടെ നാഗരികതയുടെ വേരെന്ന്.
ഹെഫാസത്ത്-ഇ-ഇസ്ലാം, ഇസ്ലാമി ആന്ദോളൻ ബംഗ്ലാദേശ് തുടങ്ങിയ സംഘടനകൾ മത അദ്ധ്യാപകർക്കുവേണ്ടി വാദിക്കുമ്പോൾ, സർക്കാർ നിലവിൽ അവരുടെ തീരുമാനത്തിൽ ഉറച്ചു നിൽക്കുന്നു. തീവ്രവാദ ശക്തികൾക്ക് മുന്നിൽ സർക്കാർ കീഴടങ്ങിയതായി എതിരാളികൾ പറയുന്നു. ജഗന്നാഥ് സർവകലാശാലയിലെ ഗായകൻ ഷയാൻ പറഞ്ഞു, “ഇത് ബജറ്റിന്റെയോ നയത്തിന്റെയോ മാത്രം കാര്യമല്ല, മറിച്ച് നമ്മുടെ സ്വത്വത്തിന്റെ ചോദ്യമാണ്. മതം സംസ്കാരത്തിനെതിരെ മത്സരിക്കുന്നു.” സാംസ്കാരിക വിപ്ലവത്തിലൂടെയാണ് ബംഗ്ലാദേശ് സ്ഥാപിതമായതെന്ന് രാഷ്ട്രീയ വിശകലന വിദഗ്ധൻ റഫീഖ് ഹസൻ പറയുന്നു. വിശ്വാസത്തിന്റെ മറവിൽ അതിന്റെ പൈതൃകം ഇല്ലാതാക്കാനുള്ള അപകടമുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു.
